Zomaar een gesprekje tijdens een spreekuur van de revalidatiearts of psychiater. Als je de behandelmodules en protocollen doorlopen hebt, dan ben je wel uitbehandeld, maar niet altijd genezen. Je moet je leven weer oppakken. Hoe doe je dat en wie kan je daarbij helpen?
(Opnieuw) leren leven
Behandelaars doorlopen diagnose gebonden protocollen met je. (Opnieuw) leren leven, moet je zelf doen. Dat heet herstellen (wat dus niet gelijk is aan genezen): herstel is het persoonlijke en unieke proces op weg naar een nieuwe betekenis en zin in het leven, met en voorbij de aandoening, ook zonder dat van genezing sprake is. Voor een goed begrip: je herstelt (in de door mij bedoelde betekenis van het woord) dan dus niet van een aandoening, zoals een hersenletsel; maar je herstelt als persoon en de manier waarop je in het leven staat.
Het einde van de behandeling is in-zicht. En dan… Dan weet je wat je blijvende beperkingen en kwetsbaarheden zijn. En ga je met je overblijvende mogelijkheden op weg: op weg naar een zo goed mogelijk leven. Wat je kunt bepaalt wat voor keuzes je hebt. Willen = kunnen: dat is onzin. Als je bijvoorbeeld moeite houdt met plannen, na Niet-aangeboren Hersenletsel, dan gaat dat niet alsnog lukken als je het maar wilt. Het is zoals het is, en dan is vaak nog veel mogelijk. Tel je zegeningen.
Laat je niet verleiden tot activiteiten waarmee je over je grenzen gaat. En je hoeft niet steeds grenzen te verleggen; acceptatie is onder andere het omgaan met grenzen als een gegeven. Leef je leven zoals het je toevalt. En geniet.
Herstellen verloopt in fases. Eerst de shock, dan het verzet, dan leven met de aandoening en dan leven voorbij de aandoening. In de laatste fase speelt de aandoening een ondergeschikte rol, en ben je tevreden over je contacten en rollen, zijn er nieuwe waarden en doelen en is er acceptatie. Herstel verloopt bij eenieder anders, en soms dwars door de fases heen. Vaak is het: twee stappen vooruit, 1 stap achteruit, twee stappen vooruit etc. Niet altijd lukt het de laatste fase te bereiken. Maar het is altijd goed om op weg te gaan en te blijven gaan.
Hulp bij herstel
Wie kan helpen bij herstel? We kunnen elkaar helpen: als ervaringsdeskundigen (h)erkennen we wat er speelt. We herkennen de situatie vanuit een doorleefde praktijk. We kunnen aansluiten op gevoelsniveau: we zijn zelf blij-boos-bang-bedroefd geweest (in relatie tot resterende mogelijkheden en blijvende beperkingen), en hebben daarmee moeten leren omgaan. We kunnen met elkaar overleggen vanuit gelijkwaardigheid. Onze naasten kunnen helpen: zonder irritatie over aanwezige beperkingen hulp aanbieden als prothese, dat wil zeggen compenseren wat niet meer kan.
Een hulpverlener kan helpen bij het herstelproces: niet proberen te verzinnen wat goed is voor een herstelproces van iemand met NAH of een psychiatrische aandoening, maar simpelweg elk gesprek beginnen met de vraag: wat kan ik voor je doen?
Niet blijven hopen en verwachten, dat het weer wordt als vroeger; dat geeft stress aan beide partijen. En de naaste moet vooral ook voor zichzelf blijven zorgen; dus zorgzaam zijn naar elkaar, maar ook naar jezelf. Een hulpverlener kan helpen bij het herstelproces: niet proberen te verzinnen wat goed is voor een herstelproces van iemand met NAH of een psychiatrische aandoening, maar simpelweg elk gesprek beginnen met de vraag: wat kan ik voor je doen?
Herstellen is een levenslang proces. Van voorheen meegaan in de flow van de maatschappij, naar nu bewust leven met aandacht voor jezelf en voor elkaar. Zo nodig op de rem, met aandacht voor de kwaliteit van leven. Als iemand je nog eens vraagt: ‘Ga je mee flowen?’ hoop ik dat je kunt zeggen: nee, ik ben aan het LEVEN. Zou de wereld er niet mooier uit zien als we, allemaal, onze kwetsbaarheden aan elkaar laten zien, en rekening houden met elkaar? De ratrace is al niet leuk voor ratten, maar zeker ook niet voor mensen.
Niek van Haasteren, revalidatiearts (bekend met NAH)
Niek heeft daarnaast zelf ervaring (bekend met burn-out) en als naastbetrokkene (bekend met dementie, psychiatrische problemen).