De heroverde vrijheden – bij gebrek aan een betere term: de terugkeer naar het oude normaal – verdelen de mensheid in twee types. Sommigen bestormen verrukt het leven, als koeien die na de winter dansen in de wei. Anderen kruipen knipperend tegen het felle licht uit hun hol en kijken schichtig om zich heen. O nee, een vreemde, wat nu?
Grotsyndroom is de term die in Amerika is gemunt voor mensen die moeite hebben met de overgang naar de post-lockdowntijd. Na een jaar van isolatie voelt het voor sommigen alsof bepaalde sociale vaardigheden zijn afgeleerd en andere asociale gewoontes aangeleerd. En ook de angst voor de ziekte ebt niet bij iedereen meteen weg.
Eenmaal gewend aan de lockdown overwonnen velen de huidhonger en stapten vooral de introverten onder ons over op een merkwaardig soort bubbelcomfort. Geen sociale druk, geen verplichtingen, geen prikkels, geen ongemakkelijkheid, geen fear of missing out (fomo) – iedereen een precies even saai leven. Heerlijk, wat een rust.
Volle festivalweide
Nu keren al die fenomenen dubbel zo snel terug. Zie op Instagram de vroege vakantiegangers genieten. Of hoor over volgeboekte restaurants, uitverkochte festivals. Het eerste feestje of de eerste voorstelling in bijna anderhalf jaar wil je niet missen. Maar je brein is er niet klaar voor, waarschuwen gedragskundigen en psychologen. Wie in één keer van maanden eenzaamheid naar een drukke festivalweide of volle agenda gaat, kan stress ervaren en overprikkeld raken.
Hoe ingrijpend zal de transitie zijn?
Natuurlijk, de versoepelingen zijn voor bijna iedereen een zegen. En de overgang zal voor velen probleemloos verlopen. ‘Ik vermoed dat veel mensen inhaalgedrag zullen vertonen’, zegt gedragsdeskundige Ginny Mooy. ‘En dat dit ook door de overheid gestimuleerd wordt ten behoeve van de economie.’
En door al dat inhalen na lang inhouden worden we snel moe, denkt Mooy. ‘Dan voelt het net alsof je opeens ouder bent geworden of een tijdje ziek bent geweest. Je merkt dat de prikkels hun tol eisen. Maar daar wen je zo weer aan. Het brein past zich snel aan.’
De mens is veerkrachtig, leert de psychologie. Zo snel we gewend raakten aan de pandemie, zo gemakkelijk glijden we er ook weer uit. Bovendien, zegt sociaal psycholoog Paul van Lange: ‘De gewoontes die je gedurende decennia hebt aangeleerd, zijn niet zomaar verdwenen.’ Er zullen wel coronatrekjes blijven hangen in de etiquette. De Nederlandse drie zoenen zullen verdwijnen, werd al vaak voorspeld. Maar zeker weten we het pas over een paar jaar.
Verkouden naar je werk
We moeten volgens Van Lange en Mooy het gesprek aangaan over hoe we voortaan met besmettelijkheid omgaan. Mooy: ‘We leven in een land waarin het gezellig is een kind met waterpokken mee te nemen naar een feestje.’ Van Lange: ‘Vroeger was je een bikkel als je flink verkouden naar je werk kwam. Dat zal aan verandering onderhevig zijn.’
De komende tijd zal er vooral ongemak ontstaan over verschillende opvattingen over afstand houden en hygiëne, denkt Van Lange, hoogleraar aan de VU. ‘Dat mensen bij het verlaten van de trein te dicht op je gaan staan. Neem je wel of niet een slok van een flesje van een vriend?’
Toch zal het een kwestie van dagen zijn, voordat de mensen gewend zijn aan de oude omgang, zegt Mooy, die als antropoloog onderzoek deed naar het gedrag rondom ebola in Sierra Leone. ‘Die situatie was een stuk pittiger. Veel gevaarlijker. En er was veel strenger beleid. Maar toen het voorbij was, ging iedereen na een paar dagen weer ouderwets zijn gang.’
Mooy verwacht weinig problemen met sociale druk en fomo, nu alle mogelijkheden ons opeens weer in alle hevigheid tegemoet komen. ‘Jongeren zijn daar het meest vatbaar voor, maar de meesten hebben hun sociale leven nooit echt stopgezet. De overgang is dus niet zo groot.’
Van Lange denkt wel dat sommige jongeren het lastig kunnen krijgen met het oppakken van het sociale leven. ‘Denk aan eerstejaarsstudenten die graag willen investeren in nieuwe vrienden. Zo’n basale behoefte kan stress opleveren.’ Veel vriendschappen zijn de afgelopen anderhalf jaar brozer geworden, zegt hij. ‘Daarom zullen velen op zoek gaan naar bevestiging dat ze nog steeds een centrale figuur zijn in hun netwerk. Ze krijgen het nog druk!’
Snakken naar water
Bovendien vergroten we de druk op onszelf door lang uit te kijken naar bepaalde doelen en die uit te vergroten. Van Lange noemt een experiment waarbij proefpersonen pretzels eten en dan de afstand tot een glas water moeten schatten. ‘De afstand tot dat glas water wordt als kleiner ingeschat door mensen die door het zout dorst hebben gekregen, omdat de motivatie zo groot is. Op dezelfde manier maken we het onszelf nu lastig omdat we zo snakken naar de vakantie. We zijn ongeduldig.’
Doe dus rustig aan, plan niet meteen alles vol, adviseren psychologen, en ga niet wedijveren of vergelijken met anderen (bijvoorbeeld door eindeloos op sociale media te loeren). Ook een idee: leef spontaan, zonder plan. ‘Loop zomaar een museum binnen’, zei psycholoog Andries van der Leij ‘Zet zomaar een film aan die op dat moment op tv is. Laat de dingen je gewoon overkomen.’
Hoe ga jij om met een leven vol prikkels? Ga je er zo aan wennen of neem je je voor om structureel iets te veranderen? BroedplaatsZ hoort het graag van jou.